Do opóźnień mowy zaliczają się min. Specyficzne zaburzenie rozwoju językowego – SLI

Częstym problemem, spędzającym sen z powiek klinicystom i rodzicom, jest właściwa diagnoza dziecka. Identyfikacja problemu (Czy to jest autyzm? Organiczne uszkodzenie mózgu? Niepełnosprawność intelektualna) determinuje rodzaj terapii, której dziecko zostanie poddane. A niewłaściwa terapia to stracony czas dziecka i pieniądze rodziców, ale co najgorsze brak efektów.

Jednymi z zaburzeń trudnymi do rozróżnienia z autyzmem są zaburzenia rozwoju językowego. W Polsce istnieje duży problem z diagnostyką specyficznego zaburzenia rozwoju językowego (SLI, ang.specyfic language impairment), po pierwsze dlatego, że diagnoza wymaga posiadania wystandaryzowanego narzędzia do oceny rozwoju mowy, a takowegoż w Polsce nie ma, po wtóre w terminologii polskiej SLI funkcjonuje pod wieloma różnymi terminami (lub w ogóle nie jest uwzględniane), w zależności od ośrodka. Obok chaosu terminologicznego, chaos panuje również w kryteriach diagnostycznych. Chciałabym zatem przedstawić podstawowe informacje na temat SLI.

Zgodnie z zachodnimi danymi epidemiologicznymi SLI dotyka ok. 1,5 – 7% populacji. Częściej dotyka chłopców, niż dziewcząt. Dotyczy zarówno problemów z rozumieniem, jak i produkcją mowy. Dzieci ze SLI mają problemy (nieprawidłowości w rozwoju poszczególnych elementów mowy/opóźnienia tego rozwoju) w zakresie zarówno gramatyki, jak i fonologii, rozwoju i organizacji słownika, a także prowadzenia narracji. Charakterystyczne są dla dzieci ze SLI błędy gramatyczne – pomijanie końcówek słów, używanie części mowy w nie odpowiednim czasie, liczbie czy przypadku. Mogą występować zaburzenia fonologiczne, ale same w sobie nie są wystarczające do diagnozy SLI. Dzieci ze SLI często nieadekwatnie używają słów, mylą ich znaczenia. Wg niektórych źródeł zasób słownictwa u dzieci ze SLI nie jest ograniczony, wg innych dotyka czasowników (u dzieci anglojęzycznych).

KRYTERIA DIAGNOSTYCZNE

• Wyniki testów językowych znajdują się na poziomie lub poniżej -1,25 odchylenia standardowego,
• Niewerbalny iloraz inteligencji równy 85 lub wyższy,
• Badania przesiewowe w normie,
• Dziecko nie przechodziło w niedalekiej przeszłości wysiękowego zapalenia ucha środkowego,
• Brak przejawów zaburzeń typu napadowego w badaniu neurologicznym ani uszkodzeń mózgu,
• Brak wad anatomicznych w obrębie ust,
• Badania przesiewowe dotyczące oralnej funkcji motorycznej w normie,
• Brak zaburzeń w dwustronnych interakcjach społecznych oraz objawów ograniczonej aktywności (tym samym wyklucza się z kategorii SLI dzieci z zaburzeniem ,,semantyczno-pragmatycznym”).

Zaburzenia produkowania i rozumienia mowy bezpośrednio przekładają się na jakość życia dzieci dotkniętych SLI. Często wycofują się one z kontatków, z czasem przestają je inicjować, ponieważ ich mowa nie jest rozumiana ani przez rówieśników, ani przez dorosłych. Przekłada się to na jakość kontaktów społecznych i niższą niż rówieśników dojrzałość społeczną. Problemy utrudniają także naukę szkolną, potęgując frustracje i hamując rozwój. Dziecko wie, że ma problem, ale nie potrafi go nazwać, ani rozwiązać. Dlatego niezwykle ważna jest w przypadku dzieci ze SLI diagnostyka, która nazwie przeżywane trudności i wskaże możliwości uporania się z nimi. Diagnoza może zwiększyć świadomość otoczenia odnośnie doświadczanych przez dziecko problemów, dzięki czemu spotka się ono z większym zrozumieniem w środowisku szkolnym i rodzinnym.

Odnośnie terapii – nie ma badań wskazujących na jedną słuszną, lub jedną najskuteczniejszą metodę. Ważna jest natomiast jej intensywność. Innymi słowy, nie ważne, która z terapii zostanie wybrana, ważne, żeby pracować, pracować i jeszcze raz pracować z dzieckiem. Podobnie jak w autyzmie – zamiast terapii polegającej na pracy przez 1 godzinę w tygodniu, powinno się wybrać raczej codzienne ćwiczenie jakieś umiejętności przez 20-30 minut.

Obok pracy terapeutycznej równie ważnym jest praca nad funkcjonowaniem psychicznym dziecka ze SLI. W tym celu należy pomóc dziecku w znalezieniu dziedziny, w której może osiągnąć sukces, w której będzie mogło okazywać i rozwijać kompetencje i otrzymywać pozytywną informację zwrotną.